اقتصاد هویتی 

گفتگو:آذر عباسی

داستان  فرد پیر و نابینای که بر اثر حادثه در خانه ای خدمتکاربود . روزی مشغول پاک کردن تابلو های راه پله و اجناس روی طاقچه که با لمس مجسم ها و تندیس و اشیای روی میز بود که به یک باره همه گذشته و اتفاقات رخ داده شده ،برایش متجلی شد . از سرخوردن از پله های خانه و رفتن به بیمارستان و کما و قبلتر از آن اینکه همه ثروت و مالکیت خانه برای او بوده و بر اثر فراموشی مورد سوءاستفاده خادم خانه خودش قرار میگیرد. 

شاید بتوان این قصه کوتاه را برای درک عمیق از گذشته ی تاریخی هر جامعه بشری تعریف و تاویل کرد.

اینکه میراث به جا مانده از گذشتگان با همه آداب معنوی و اشیای تاریخی ، هر کدام حکایتی از دارایی ها آن جامعه بیان می کنند.

ایران عزیز ما با ۲۵۰۰سال قدمت یکی از کهن ترین تاریخ بشری دارای تمدن ، فرهنگ و آداب و رسومی عمیق انسانی و زیستی می باشد و سازمانی چون میراث فرهنگی و صنایع دستی کشور و استانها  نقش مهمی در همین راستا و در زنده نگهداشتن تاریخ و گذشته ی تمدنی را ایفا میکنند .

وظیفه ذاتی سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری برای شناسایی و معرفی مورثه های تاریخی و مدنی وهمچنین ایجاد بستری برای اشتی جامعه جوان امروز با گذشته متمدن و باستانی است .

آشنایی با فرهنگ عمیق مادی و معنوی وصنایع دستی به ارث رسیده از حافظه تاریخ ایران باستانی و توجه به داشته های با ارزش و حتی صادر کردن این فرهنگ و تمدن می توانند هم به رونق اقتصاد گردشگری کمک کند و هم توسعه اقتصاد فرهنگی و هویتی را برای ما به ارمغان  بیاورد .

اقتصاد گردشگری

دو واژه پول ساز که اخیرا در جملات و طرحواره های مدیران استان  بارها مطرح گردیده است.

مهرماه امسال همزمان با برپای هفدهمین جشنواره آش و صنایع دستی در زنجان و طی چندین نشست های خبری که مدیران و مسئولین استان علی الخصوص صفوی رئیس میراث فرهنگی وصنایع دستی و گردشگری زنجان و همچنین فیروزفر شهردار داشتند و مباحثی از چرخه ی اقتصاد گردشگری واقتصاد فرهنگی به میان اوردند!

برای انکه بدانیم این نوع از اقتصاد محلی و بومی چیست و از کجا نشات میگیرد، نگاهی به اصطلاح علمی و کاربردی آن می اندازیم . درمعنای لغوی اقتصاد گردشگری یعنی ارائه تمام خدمات و تسهیلاتی که به گردشگر در زمان سفر به دو شکل کالا یا خدمات (عرضه) ارائه میشود را اقتصاد گردشگری میگویند.  منظور اقتصاد گردشگری، زنجیرههای متصل به سفر و گردشگری و در ساده ترین بیان اینکه معیشت و اقتصادی که از طریق توریست و مهمان نوازی به درامدزایی میرسد.

اینکه ما چقدر توانستیم فرهنگ و تمدن ایران و حتی استان خودمان را شناسایی و معرفی کنیم ؟!چقدراز بابت آن پذیرایی گردشگران بوده ایم ؟! در کنار همه این ها چه میزان صادرات کالا های فرهنگی و ایینی و تمدنی را به جهان داشته ایم ، همگی اینها در جلسات مدیران مطرح می شود .

اقتصاد گردشگری و فرهنگی و هویتی همگی روی یک پاشنه می چرخند. در این بین اقتصاد هویتی بیشترین مولفه را برای ارائه و عرضه هوشمندانه  را داراست.

اتصال صنعت و هنر در زنجان خوب و کاربردی است .

مریم جلالی معاون صنایع دستی،وزارت میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی در حایشه بازدید از جشنواره آش زنجان و نشست خبری با تاکید بر اهمیت ایجاد هلدینگ و پایانه صادراتی کالاها و صنایع دستی در کشور و بخصوص استان زنجان گفت :زنجان به عنوان شهر جهانی ملیله و صنایع فلزی چون مس و چاقو در کشور و جهان جایگاه خوبی را دار می باشد و این محصولات هم در تولید و هم در کیفیت خیلی خوب ارائه می شود و همچنین زنجان  توانسته است هم در تجاری سازی و هم برندینگ و هم استاندارد بودن و داشتن یک قیمت ثابت که همگی از مولفه های تجارت جهانی است را داراست .

 این محصولات با نام و برند زنجان در جهان عرضه می شود که از تبدیل دانش سنتی به دانش مارتکین و برندینگ و بازاریابی و بازارسازی توانسته اند راه صادرات این محصولات را به خوبی و موفق داشته باشند .

مولفه تبدیل دانش سنتی به دانش بروز و به کاربردی کردن محصول در بازاریابی و فروش آن کمک زیادی می کنند.

ملیله و ورود به زیورالات و مد و لباس و همچنین استفاده کاربردی در خانه و آشپزخانه نمونه از موفقیت ارائه این محصول عنوان داشتند.

اتصال صنعت و هنر در زنجان خوب و کاربردی است و زنجان الگویی موفقی در این زمینه برای دیگر استانها می باشد.

هنر صنعتی شده

در جهان صنایع دستی ایران حرف اول را می زند اما باید حواسمان باشد که  مشتریان مشتاق را باید ادامه دار در دست نگه داشته باشیم و برای این کار بایستی بتوانیم هنررا به صنعت تبدیل بکنیم. 

هنر یک بار است ولی صنعت تولید انبوه است و ما بایستی بتوانیم کالای هنری خود را با همان کیفیت اولیه به تولیدصنعتی و انبوه برسانیم .

در مراحل بعد با برندینگی و کد گذاری و قیمت گذاری ثابت و استاندارد سازی با الگو و سلیقه بین المللی به یک تجارت جهانی اتصال داشته و انتظار فروش داشته باشیم .

در کنارهمه این ها ما بایستی دانش بین المللی تجارت و تجاری سازی را بیاموزیم و برای آن با ورود دانشگاه ها و پارک های علم و فناوری و شرکت های دانش بنیان به این حوزه  با ادبیات و دانش بروز شده بتوانیم محصولات فرهنگی و صنایع دستی کشور را به جهانیان عرضه کنیم.

فقدان دانش تجاری در شاخصه های بین المللی و کم بودن اطلاعات در کنار مشکلات قانون گذاری های اشتباه ، اصلی ترین موانع محصولات غیر نفتی عنوان شده است ..نکته اصلی و وجود یک واقعیت دیگر این است که صنعت ما تولید محور است نه صادرات محور!!

زنجیره ارزشی

میراث فرهنگی به مثابه ی ریشه و صنایع دستی میوه ان است.ما توانستیم با حمایت از هنرمندان چه از نظربیمه ای و چه از نظرمعافیت مالیاتی آنها را همراهی بکنیم. همچنین با رفع پیمان سپاری ارزی و توانمند سازی صنعتگران و دانش افزایی و ایجاد ارتباط با این گروه نیز همراه بوده و هستیم و هم اینکه با تشویق بارزگانان تکمیل یک زنجیره ارزش صنایع دستی مطرح است که در دولت سیزده ام و برنامه هفتم توسعه برای صادرات و نگاه بین المللی به صنایع دستی توجه بسیاری شده است. زنجیره ارزشی صنایع دستی  جزو صنایع خرد محسوب می شود و تبدیل این صنعت به صنایع کلان را می طلبد واستان زنجان این قابلیت را دارد . 

شهرخلاق جهانی

از طرفی شهر جهانی شدن یک امتیاز نیست یک مسئولیت برای همه نهادهای یک شهر است.زنجان به عنوان  یک شهر نمونه در ثبت و تجارت صنایع دستی  و حتی نوع نگاه مسئولین و این هم گرایی و همدلی و هم بستگی  در مدیریت و موفقیت در ثبت بین المللی ملیله  و نگاه  جهانی به این موضوع باعث شده است ما در تلاش باشیم مانند چند شهر دیگر کشورمشترکاتی داشتند را با شهر از شهرهای کشورهای دیگرخواهرخواند اعلام کنیم و سعی خواهیم کرد که شهری نزدیک به ملیله را پیدا کرده تا با زنجان ارتباط خواهر خواندگی ایجاد گردد.

قابل طرح بودند این موضوع که زمینه سازی ورود و داشتن مهره اصالت برای ورود به جهانی شدن شهر یا روستایی یعنی اتصال به توسعه ،ایجاد کارگاه ها ،ایجاد اشتغال و اتصال به درآمد ناخالص ملی است گفت:

این هم افزایی های بین بخش ها و استفاده از ظرفیت حداکثری در سه حوزه میراث فرهنگی ،حوزه ی فرهنگی وهمچنین گردشگری حوزه ی اجتماعی در کنار صنایع دستی که با حوزه اقتصادی تجلی پیدا خواهد کرد و رویکرد و هم گرایی در استان زنجان و بین مسئولین خوب بوده است.

فراتر از بخش

مریم جلالی معاون صنایع دستی،وزارت میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی کشوردر پایان صحبت های خود گفت:میراث فرهنگی که یک نهاد فرا بخشی است بیشتر در منافع ملی گام بر می دارد .

همان طور که در خصوص صادرات مطرح کردیم، اولین گام شناسایی و معرفی عنوان شده است و موضوع مهم ایجاد هلدینگ صنایع دستی و فرهنگی می باشد. 

  ما برای این معرفی منتظرپیاده سازی و اجرای طرح سبزه میدان وپیشنهاد ایجاد طرح ایران کوچک در زنجان هستیم که این ایده به کجا خواهد رسید! در صورت موفقیت این طرح ما خواهیم توانست آن را  در داخل و خارج اجرا بکنیم

 و برای  طرح ایران کوچک در کشورهای ارمنستان و قرقیزستان و رمانی و قطر و عربستان اولین اولویت های مد نظر بوده و موضوع مطرح شده است.

ما درزمینه ارسال مربی و آموزش اساتید حوزه صنایع دستی نیز می توانیم صادرات فعالی در این بخش را داشته باشیم .

با وجود همه اینها صادرات باید تبدیل به دغدغه قانون گذاران گردد و همچنین هنر و هنرمند بایستی انعطافی برای ورود به دنیا جدید نشان بدهد .

از طرفی تولید اجناس و کالا های کاربردی از طریق  ارائه تسهیلات  کالاهای جدید با مواد قدیمی با همفکری و همکاری علم در کنار عمل بتوانیم از توان دانشجویان خلاق در حوزه طراح و دیزاینری و گرافیستی در دانشگاه ها و توان شرکت های دانش بنیان بین المللی و پارک های علم وفناوری همراهی داشته باشیم. 

ایجاد هلدینگ هم در بسته بندی و هم در مارکتینگ و هم در فرانشیز فروش و در عرضه محصولات کمک فراوان می کنند .همراه با ایجاد هلدینگ و اجرای طرح سبزه میدان نیازمند مدیریت نو و بروزشده و عبور از راه و نگاه سنتی است. 

 و برای این طرح ایران کوچک باید از شهرداری و شورای شهر زنجان تقدیر کرد که توانستند از سود زود بازده گذشته اند و با نگاه وسعی و هویت محوری و خارج ازمنافع و فایده زود هنگام به زیرساخت اهمیت داده اند.

بودجه بدهند،می آموزیم

طی گفتگوی که با کامران جعفری مدیر سابق جهاد دانشگاهی و رئیس کنونی مرکز رشد صنایع نرم و خلاق  فرهنگی جهاد دانشگاهی ضمن بیان عملکرد و نوع و نحو فعالیت مرکز رشد و شکوفایی جهاد گفت و ادامه داد: سه عامل اصلی دور بودند مراکز رشد و پارک های علم و فناوری از جامعه اجرای است که مهمترین آن قوانین سر سخت است بعد نوع نگاه و اعمال سلیقه مدیران و سومین عامل اختیار بودند اجرای طرح ها پیشنهادی می باشد.

وی گفت: یکی از ماهیت های اصلی مراکز رشد ارائه خدمات آموزشی است و ما اعلام اماده داریم در صورت تامین بودجه می توانیم  هنرمندان و افرادی که در حوزه صنایع دستی و گردشگری نیازمند آموزش و اشنایی با ادبیات تجارت و توسعه فردی و کاری مجموع ها همگام  و همراهی کنیم.

جعفری ضمن تاکید براماده بودند برای تجاری سازی و کاربردی کردند محصولات هستیم ادامه داد: در کنار بازار سازی و بازاریابی و جانمایی کالاها در قالب نمایشگاه داخلی و خارجی هستیم و یا با ایجاد فضای ارتباطی و لینک شدن با مراکز رشد و پارک های دیگر در کشور وایجاد بستر و اکوسیستم های پیرامونی کنار هنرمندان و صنعت گران و بازرگانان باشیم.

وی گفت:نکته مهم این است که باید توجه داشته باشیم که هنرمند یک گام از ایده و افرادی که محصول دارند جلوتر است .چون نیازسنجی و تولید و عرضه ی محصول انجام گرفته است و صرفا فقط توانمند سازی و اشنایی با ادبیات کسب و کار ورهنمودن به مسیر صادرات و توسعه هنررا نیازمند است 

برای ایجاد هلدینگ یکی دیگر از پازل ها اتاق بازرگانی مطرح شده است

صحبتی که با صمد یوسفی اصل رئیس اتاق بازرگانی ،صنایع ،معادن و کشاورزی زنجان با طرح این موضوع و سوالاتی که برای ایجاد هلدینگ چه نیازهای وجود دارد؟ویا اینکه اتاق بازرگانی برای حمایت،تشویق و ترغیب بازرگانان و صنعت گران و هنرمندان چه نقشی میتواند ایفا بکنند؟همکارای اتاق بازرگانی با میراث فرهنگی در استان چگونه است؟ ایا طرح های پیشنهادی برای این همراهی فی مابین وجود داشته است و در این راستا چه آموزش ها و مهارت اموزی در تجارت،بازار یابی،بازار سازی ،صادرات و حضور در مجامع بین المللی اتاق بازرگانی دارد و چه کمکی میتواند به هنرمندان و صنعت گران داشته باشد؟ اینکه ایجاد زمینه حضور و بستر سازی برای تجارت جهانی  ایا اتاق میتواند ریل و حلقه ای برای شناسایی باشد ؟و همچنین گامی برای تبادل و لینک شدن با تجارداخلی و خارجی وجود دارد؟

رئیس اتاق بازرگانی زنجان ضمن تاکید براینکه صنایع دستی استان زنجان خوشبختانه با توجه به ظرفیت های انسانی توانمند، غنای فرهنگی و پیشینه هنری و صنعتی، بویژه در سالهای گذشته، به لحاظ تنوع و ایده پردازی مسیر بسیار خوبی را طی کرده است گفت: با توجه به ظرفیت های موجود، برنامه ها و اقدامات موثر فعالان این حوزه برای توسعه هر چه بیشتر صنایع دستی بسیار قابل توجه است.

یوسفی اظهارداشت:صنعتگران و تولیدکنندگان در تمامی زمینه ها برای توسعه فرایند تولید و تجارت نیاز به حضوری فعال، حساب شده و ترازدار در بازارهای داخلی و خارجی دارند. صنایع دستی و هنر دارای روح بود و در محصولات حاصل از آن ظرافت، خلاقیت موج می زند و به تبع همین ویژگی ها، برای عرضه این محصولات در بازارهای اقتصادی نیز بایستی ظرافت و دقت بیشتری بکار برد. 

صنایع دستی استان زنجان بخش قابل توجهی از اشتغال استان را به خود اختصاص داده است و این موجب رونق فضای کسب و کار و تنوع سبد صادارتی غیرنفتی استان میشود.   

وی گفت:اساسا مسیر برندسازی برای یک محصول، زمانی هموار خواهد شد که نه تنها از زیرساخت های قوی برخوردار باشد بلکه بتواند در ابتدا نیازهای بازار داخلی و بومی را برطرف نماید و به پشتوانه تخصص و تجربه قوی در گام های بعدی در بازارهای جهانی عرضه شود. 

اما آنچه گفته شد حالت ایده آل زنجیره تولید و توزیع صنایع دستی است یعنی اگر بخواهیم صفر تا صد فرایند تولید و عرضه صنایع دستی استان را مورد ارزیابی قرار دهیم، میانگین خوبی بدست نخواهد امد.

یوسفی گفت:از جمله رسالت های اتاق‎های بازرگانی، تسهیلگری و رفع موانع به منظور توسعه اشتغال و بهبود  محیط کسب و کار است و همواره دائما در حال  اجرایی برنامه هایی با ارتقای سطح آگاهی جامعه از طریق برنامه های آموزشی و ارایه مشاوره های تخصصی و بهروز زمینه های توسعه اقتصادی را فراهم اورد و این اهداف فقط برای یک صنعت یا موضوع خاص اقتصادی دنبال نمیشود بلکه تمامی اجزای تولید و خدمات را دربر میگیرد.

وی ضمن تاکید بر اینکه ایجاد ارتباط بین اتاق های بازرگانی و دستگاههای مربوطه، موجب احصا مشکلات، توسعه تجارت در بازارهای داخلی و خارجی، ارایه راهکارهای جامع و کاربردی در حوزه صنایع دستی و گردشگری خواهد شد عنوان داشت:این نوع همکاری به عنوان دو بازوی اصلی در مصون نگاه داشتن و رشد صنایع دستی و گردشگری استان عمل میکند. چرا که با همکاری یکدیگر موجب تعریف فضای مناسب حمایتی و ارایه حقوق و شرایط ویژه به صنعتگران میشویم و آنها نیز راغب به تولید خواهند بود و اینگونه مسیر ورود این تولیدات به بازارهای داخلی و خارجی را بهبود خواهیم داد.

 رئیس اتاق بازرگانی ،صنایع ،معادن و کشاورزی زنجان در پایان عنوان کرد:صنایع دستی استان در حقیقت توانمندی های ذاتی و قدرت فکر و شیوه و سبک زندگی مردم استان را معرفی میکند بنابراین در اتاق بازرگانی  با پروسه آموزش در حوزه های مختلف اقتصادی به عنوان یکی از برنامه های کلیدی، تلاش میشود تا صنعتگر را ضمن آشنایی با حوزه تجارت با مدرنترین ابزارها، ویژگی های بازار امروز، آخرین تغییرات رشته های حرفهای خودش نیز بیشتر آشنا کند. و اینگونه قدرت رقابت در بازارهای جهانی ارتقا داده خواهد شد.

وی در پایان گفت:همچنین از جمله برنامه های اساسی اتاق بازرگانی حضور در نمایشگاههای مطرح داخلی و خارجی است و یکی از مبادی اصلی معرفی صنایع دستی، نمایشگاه های بزرگ دنیاست، فضایی که میتوان توانایی و قدرت تولیدات را به رخ کشید و زمینه همکاریهای بسیار زیادی را برای صنعتگران به ارمغان آورد. 

توسعه صنایع دستی و گردشگری استان نیاز به هم افزایی، همکاری و برنامه های مشترک دارد و تمرکز در این دو مبحث به سهولت بیش از بخش های دیگر موجب توسعه اشتغال، صادرات سبد غیرنفتی استان و ارز آوری خواهد شد.

نکته قابل تامل زنجیره ارزشی هنر،صنعت و صادرات نبود حلقه اتصال به یک کانون وخط مشترک برای منافع مشترک است .وقتی هنرمند علاقه ای به کار گروهی و جمعی نشان نمی دهد و عقیده ای برای تجارت بین المللی ندارد همه پرسه حمایت تا تجارت می تواند عقیم گردد. اینکه بشود و بتوان نمایی از کاربرد هنر دست هنرمند در مجامع جهانی به نمایش دربیاید و او ببیند و بداند که ارزش کالای هنری به صنعتی بودند و تولید انبوه است و ارزش افرینی و ارز اوری پر سود خواهد داشت

تهیه و تنظیم:آذر عباسی